کاربرد تکنیک دیمتل فازی جهت طراحی مدل تصمیم گیری علی-معلولی عوامل موثر بر گرایش جوانان به مواد مخدر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

بخش آمار، دانشکده ریاضی و کامپیوتر، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

چکیده

هدف: تکنیک دیمتل فازی جهت شناسایی و کاهش پیچیدگی در مدلسازی استفاده می‌شود. تحقیق حاضر با هدف طراحی تکنیک دیمتل فازی در نرم افزار R جهت افزایش دقت و سهولت استفاده از این روش برای محققان آتی با استفاده از یک مثال کاربردی (عوامل موثر بر گرایش جوانان به مواد مخدر ) انجام شد.
روش: روش پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ نحوه گردآوری داده‌ها توصیفی از نوع پیمایشی است. شش عامل موثر بر گرایش جوانان به مواد مخدری با روش دلفی مشخص و جهت مقایسه زوجی این عوامل پرسشنامه خاص دیمتل فازی طراحی و با استفاده از روش نمونه‌گیری گلوله برفی از 8 متخصص جهت ارزیابی عوامل تاثیرگذار نظرسنجی شد.
یافته‌ها: پس از استخراج نتایج نهایی مدل دیمتل فازی، شش عامل تاثیرگذار درگرایش جوانان به مواد مخدر، به عوامل علت و معلول تفکیک شد. دو عامل میزان تحصیلات و محل سکونت به عنوان عوامل علت و چهار عامل محیط خانواده، ارتباط با دوستان و آشنایان معتاد، مشکلات روحی روانی و تنهایی به عنوان عوامل معلول انتخاب شدند.
نتیجه‌گیری: جهت کاهش گرایش جوانان به مواد مخدر، پیشنهاد می‌شود دستورالعمل‌ها و سیاست‌های لازم متناسب با عوامل علت و معلول درنظر گرفته شود. در انتها تابع تکنیک دیمتل فازی در نرم افزار R کدنویسی شده است .

کلیدواژه‌ها


 [1]اسدی، س م.، پرزور. ‎(1399)‎ بررسی علل گرایش به مصرف مواد مخدر ‎(اعتیاد)‎ در شهر اردبیل. فصلنامه علمی اعتیادپژوهی، شماره ‎۵۶‎، صص ‎169‎ تا ‎198‎
 
[2]اسلام‌دوست، ث. ‎(1397)‎ اعتیاد (سبب‌شناسی و درمان). تهران: انتشارات پیام نور.
 
[3]برآبادی، ب.، آقایی، ح., و نوحی ‎(1397)‎ شناسایی عوامل مؤثر بر گرایش به مواد مخدر در زنان و ارائه مدل با نرم‌افزار ‎PLS. ‎ اعتیاد پژوهی, شماره ‎۴۵‎، صص ‎231‎ تا ‎246‎.
 
[4]حاجی‌حسنی، شفیع‌آبادی، ع.، پیرساقی، بشیرپور، م. ‎(1391)‎ پیش بینی گرایش به اعتیاد بر اساس میزان پرخاشگری و ابراز وجود در دانشجویان. فصلنامه علمی و پژوهشی اعتیادپژوهی، شماره ‎۲۰‎، صص ‎41‎ تا ‎54‎.
 
[5]دانش، ت. ‎(1385)‎ معتاد کیسیت و موادمخدر چیست، تهران، انتشارات کیهان.
 
[6]زارع شاه آبادی، ا.، بنیاد، ل. ‎(1399)‎ رابطه بین سرمایه اجتماعی و گرایش دانش‌آموزان به مصرف موادمخدر. فصلنامه انتظام اجتماعی‌، شماره ‎۱‎، صص ‎1‎ تا ‎20‎.
 
[7]عبدالهی، س.، دارابی، ش. ‎(1399)‎ مدل ساختاری نقش عوامل محیطی و خانوادگی در پیشگیری رشدمدار از گرایش به مصرف مواد مخدر و روانگردان. فصلنامه علمی اعتیادپژوهی، شماره ‎۵۶‎، صص ‎41‎ تا ‎58‎.
 
[8]کمری، ح.، کمری، ف. و رحمانی، ب. ‎(1394)‎ بررسی نقش عوامل مؤثر در جلوگیری از آلودگی نوجوانان و جوانان به مواد مخدر(از دیدگاه مشاوران و مدرسان تعلیم و تربیت) دانش انتظامی کرمانشاه، سال ششم، شماره ‎22‎.
 
[9]نوبخت. ‎(1394)‎ نگرش دانشجویان به سوءمصرف مواد مخدر و عوامل مؤثر بر آن. پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، شماره ‎۳‎، صص ‎156‎ تا ‎188‎.
 
[10]نیازی، ز. ‎(1392)‎ بررسی عوامل موثر بر اعتیاد زنان معتاد زندانی در زندان مرکزی اصفهان، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه جامعه شناسی، دانشگاه پیام نور تهران واحد غرب.
 
[11]ویسی رایگانی، ف.، عبدی، ع.، شاکری، ج.، مردوخی ‎(1394)‎ علل گرایش به مصرف مواد از دیدگاه مراجعه‌کنندگان به مراکز ترک اعتیاد استان کرمانشاه. پژوهش توانبخشی در پرستاری، شماره ‎۲‎، صص ‎47‎ تا ‎56‎.
 
[12]هزاریان، ص.، بختیارپور، س.، عسگری، پ. و حافظی ‎(1399)‎ رابطه بین عملکرد خانواده و نگرش به مواد مخدر با میانجی گری سازگاری اجتماعی در دانش آموزان. فصلنامه علمی اعتیادپژوهی، شماره ‎۱۵‎، صص ‎139‎ تا ‎156‎.
 
[13] Alam-mehrjerdi, Z., Mokri, A., & Dolan, K. (2015) Methamphetamine use and treatment in Iran: A systematic review from the most populated Persian Gulf country. Asian journal of psychiatry, 16, 17-25.
 
[14] Amin‐Esmaeili, M., Rahimi‐Movaghar, A., Sharifi, V., Hajebi, A., Radgoodarzi, R., Mojtabai, R., ... & Motevalian, A. (2016) Epidemiology of illicit drug use disorders in Iran: prevalence, correlates, comorbidity and service utilization results from the Iranian Mental Health Survey. Addiction, 10, 1836-1847.
 
[15] Asan, U., Kadaifci, C., Bozdag, E., Soyer, A., & Serdarasan, S. (2018) A new approach to DEMATEL based on interval-valued hesitant fuzzy sets. Applied Soft Computing, 66, 34-49.
 
[16] Campana, B., Brasiel, P. G., de Aguiar, A. S., & Luquetti, S. C. P. D. (2019) Obesity and food addiction: similarities to drug addiction. Obesity Medicine, 100136.
 
[17] Chang, D. Y. (1996) Applications of the extent analysis method on fuzzy AHP. European journal of operational research, 3, 649-655.
 
[18] Gabus, A., & Fontela, E. (1976) The DEMATEL observer. Battelle Geneva Research Center, Geneva, Switzerland.
 
[19] Hall, W. D., Patton, G., Stockings, E., Weier, M., Lynskey, M., Morley, K. I., & Degenhardt, L. (2016) Why young people’s substance use matters for global health. The Lancet Psychiatry, 3, 265-279.
 
 
[21] Ikoh, M. U., Smah, S. O., Okwanya, I., Clement, U. A., & Aposhi, Z. A. (2019) Factors affecting entry into drug abuse among youths in Lafia metropolis: implications on security. Sage open, 1, 2158244018823428.
 
[22] Kilic, H., & Yalcin, A. S. (2020) Comparison of municipalities considering environmental sustainability via neutrosophic DEMATEL based TOPSIS. SocioEconomic Planning Sciences, 100827.
 
[23] Mahmoudi, S., Jalali, A., Ahmadi, M., Abasi, P., & Salari, N. (2019) Identifying critical success factors in Heart Failure Self-Care using fuzzy DEMATEL method. Applied Soft Computing, 84, 105729.
 
[24] Nikfarjam, A., Shokoohi, M., Shahesmaeili, A., Haghdoost, A. A., Baneshi, M. R., Haji-Maghsoudi, S. & Tarjoman, T. (2016) National population size estimation of illicit drug users through the network scale-up method in 2013 in Iran. International Journal of Drug Policy, 31, 147-152.
 
[25] Palamar, J. J., & Keyes, K. M. (2020) Trends in drug use among electronic dance music party attendees in New York City, 2016–2019. Drug and alcohol dependence, 209, 107889.
 
[26] Rostami, M., Karamouzian, M., Khosravi, A., & Rezaeian, S. (2018) Gender and geographical inequalities in fatal drug overdose in Iran: A province-level study in 2006 and 2011. Spatial and spatio-temporal epidemiology, 25, 19-24.
 
[27] Ruisoto, P., & Contador, I. (2019) The role of stress in drug addiction. An integrative review. Physiology & behavior.
 
[28] Salas-Wright, C. P., Oh, S., Vaughn, M. G., Cohen, M., Scott, J. C., & Amodeo, M. (2019) Trends and drug-related correlates in residential mobility among young adults in the United States, 2003-2016. Addictive behaviors, 90, 146-150.
 
[29] Selfridge, M., Greer, A., Card, K. G., Macdonald, S., & Pauly, B. (2020) It’s like super structural–Overdose experiences of youth who use drugs and police in three non-metropolitan cities across British Columbia. International Journal of Drug Policy, 76, 102623.
 
[30] Sharifi, H., Shokoohi, M., Ahmad RafieiRad, A., Sargolzaie Moghadam, M., Haghdoost, A. A., Mirzazadeh, A., & Karamouzian, M. (2017). Methamphetamine use among Iranian youth: a population-based knowledge, attitude, and practice study. Substance use & misuse, 9, 1214-1221.
 
[31] Si, S. L., You, X. Y., Liu, H. C., & Zhang, P. (2018). DEMATEL technique: A systematic review of the state-of-the-art literature on methodologies and applications. Mathematical Problems in Engineering, 2018.
 
[32] Song, W., Zhu, Y., & Zhao, Q. (2020) Analyzing barriers for adopting sustainable online consumption: A rough hierarchical DEMATEL method. Computers & Industrial Engineering, 106279.
 
[33] Vaughn, M. G., AbiNader, M. A., Salas-Wright, C. P., Oh, S., & Holzer, K. J. (2018) Declining trends in drug dealing among adolescents in the United States. Addictive behaviors, 84, 106-109.
 
[34] Vitale, E., Della Pietà, C., Agresti, R., Lacatena, C., & Gualano, A. (2021) Drug Addiction and Crime: Prevention Begins in Schools. Aus J Nursing Res AJNR100024, 01.
 
[35] Yao, Y. W., Liu, L., Worhunsky, P. D., Lichenstein, S., Ma, S. S., Zhu, L., ... & Yip, S. W. (2020) Is monetary reward processing altered in drug-naïve youth with a behavioral addiction? Findings from internet gaming disorder. NeuroImage: Clinical, 26, 102202.
 
[36] Yazdi, M., Nedjati, A., Zarei, E., & Abbassi, R. (2020) A novel extension of DEMATEL approach for probabilistic safety analysis in process systems. Safety science, 121, 119-136.
 
[37] Zeng, X., & Tan, C. (2021) The Relationship between the Family Functioning of Individuals with Drug Addiction and Relapse Tendency: A Moderated Mediation Model. International Journal of Environmental Research and Public Health, 2, 625.